Zorgsector kampt met 36 % meer ziekteverzuim dan andere sectoren

Alle vormen van afwezigheden door ziekte (kort, middellang en lang) samengeteld, kampte de zorg in 2020 met maar liefst 36 % meer verzuim in vergelijking met de andere sectoren. Vooral bij de langdurig zieken - afwezigheid van een jaar of langer - is het verschil met de andere beroepssectoren stuitend: +46,5 %. Het kort ziekteverzuim – minder dan een maand, met gewaarborgd loon – in de Belgische zorgsector lag in 2020 24,6 % hoger dan het kort ziekteverzuim voor alle sectoren samen. Het middellang ziekteverzuim – tussen een maand en één jaar, na gewaarborgd loon – lag dan weer 30,6 % hoger in de zorgsector in vergelijking met het gemiddelde over alle sectoren heen.

^{Figuur 1: Ziekteverzuim 2020,  % van de werkbare uren - algemeen vs. enkel zorgsector}

Ellen Van Grunderbeek, juridisch adviseur kenniscentrum Acerta: “De algemene cijfers tonen dat thuiswerk, een van de belangrijkere coronamaatregelen, een gunstig effect heeft op (kort) ziekteverzuim. Je kan te ziek zijn om naar het werk te gaan, maar niet noodzakelijk zo ziek dat je niet kan werken. Dat je op een mindere dag bij thuiswerk wel verder doet, is een van de oorzaken voor het lagere ziekteverzuim in 2020. Maar thuiswerk is in de zorgsector in de meeste gevallen niet mogelijk. Daar heeft dat voordeel dus niet gespeeld. Daarnaast eisen de extra werkdruk en de vele (risico)contacten met patiënten een grote tol.”

Zoomt men specifiek in op het kortstondig ziekteverzuim in de zorgsector dan lag deze in 2020 bijna 10 % hoger dan in het jaar voordien. Alles samen werden 3,4 % van de werkbare uren niet gepresteerd wegens ziekte minder dan een maand van het personeel. De cijfers staan daarmee haaks op de algemene trend bij de werkende Belgische bevolking. Want over alle sectoren heen daalde het kortstondig ziekteverzuim in ons land in 2020 met 3,7 %, mede dankzij het vele thuiswerk en het beperktere fysieke contact.

Een deel van het ziekteverzuim in de zorg is te wijten aan coronabesmettingen. Maar dat verklaart zeker niet het hele plaatje, volgens IDEWE, de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Ook de aanhoudende mentale druk is een belangrijke oorzaak van het ziekteverzuim bij onze zorg- en verpleegkundigen.

Lode Godderis, CEO van IDEWE: “Zeker de tweede golf heeft er zwaar ingehakt bij het zorgpersoneel. Zij vormden toen al maanden het eerstelijnsfront tegen corona. Toen werd ook almaar duidelijker dat het geen sprint maar een marathon zou worden. Wanneer de coronacijfers even beter waren, dan werden ze erna geconfronteerd met een nieuwe golf. Het zorg- en verplegend personeel had toen al ontelbare overlijdens bij patiënten en bewoners van woonzorgcentra moeten slikken. Bovendien weten ze ook dat ze na corona werk zullen moeten inhalen van zorg en ingrepen die werden vooruitgeschoven. Die mentale druk deed heel wat personeel afhaken. De vaccinatiecampagne geeft hen nu wel opnieuw hoop voor de toekomst.”

De coronapandemie heeft nog eens extra in de verf gezet hoe belangrijk kwaliteitsvolle gezondheidszorg is. Maar de druk op de ziekenhuizen en de woonzorgcentra heeft het zorgpersoneel wel degelijk op de proef gesteld. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ons zorgpersoneel gemotiveerd aan het werk blijft en er ook voldoende instroom van jongeren of zijstroom uit andere sectoren? Loopbaansparen en meer autonomie voor het personeel kunnen twee belangrijke oplossingen zijn, stelt Acerta.  

Ellen Van Grunderbeek, Kenniscentrum Acerta: “Nu is een goed moment om na te denken over hoe nog meer zorg te dragen voor ons zorgpersoneel. Autonomie is de sleutel. Geef het zorgpersoneel iets waardoor ze meer controle hebben over hun werkleven. Er zijn overuren gepresteerd, vakanties niet opgenomen... Nu is een goed moment om een systeem van loopbaansparen te overwegen. Daarmee kunnen mensen voor zichzelf een langere ademruimte inplannen wanneer ze daaraan toe zijn, dat kan een heel motiverend lichtpunt zijn. Of een systeem waarbij het personeel zelf zijn werkroosters kan bepalen of invullen, ook dat betekent meer autonomie. De oude werkrecepten in de zorg zijn het voorbije jaar zwaar getest en niet overal toereikend gebleken. Loopbaansparen en meer autonomie voor het personeel invoeren in de zorgsector kunnen twee belangrijke hefbomen zijn om onze sterke zorgsector na corona een nieuwe boost te geven.”

Loopbaansparen geeft de mogelijkheid aan de werknemer om  bepaalde tijdselementen (bijvoorbeeld niet opgenomen extralegale verlofdagen en bepaalde overuren) op te sparen en deze pas later in de loopbaan op te nemen, als er nood is aan een loopbaaninterval. Denk bijvoorbeeld aan langere vakantieperiode voor een grote reis. Dit is een win voor de werknemer, de werkgever en de overheid. De werknemer spaart het te veel aan uren en dagen op en neemt deze pas op als hij er nood aan heeft. Hij betaalt zelf deze afwezigheid, aangezien het loon voor die dagen ook pas wordt uitbetaald bij opname.

^{Over de cijfers}

^{De verzamelde gegevens zijn gebaseerd op de werkelijke gegevens van een set van 260.000 werknemers in dienst bij meer dan 40.000 werkgevers uit de private sector, waartoe zowel kmo’s als grote ondernemingen behoren enerzijds, en op een dataset van 28.000 werknemers uit de zorgsector anderzijds.  De studie brengt de verschillende types ziekteverzuim in kaart: kortstondig ziekteverzuim (ziekte minder dan één maand), middellang ziekteverzuim (ziekte tussen 1 maand en 1 jaar), lang ziekteverzuim (meer dan 1 jaar). In de zorgsector zitten PC 330 (o.a. ziekenhuizen, rusthuizen, gezondheidscentra…) en PC 331 (kinderopvang, welzijns- en gezondheidsinstellingen en -diensten…) inbegrepen.}