De werknemer als kameleon: Eerste wetenschappelijke onderzoekstool in ons land meet aanpassingsvermogen van werknemers op de werkvloer

Hoe meet je of kandidaten voor een job of promotie zich voldoende kunnen aanpassen aan de nieuwe werkcontext? En hoe kan je achterhalen of iemand zich voldoende kan aanpassen aan een werkvloer die steeds meer gedomineerd wordt door disruptieve veranderingen, zoals bv. Artificiële Intelligentie (AI)? Om dat te achterhalen, sloegen HR-dienstverlener Acerta en de Antwerp Management School drie jaar geleden de handen in elkaar. Na een uitgebreide literatuurstudie, laboratorium experimenten waarin EEG-activiteit in het brein werd gemeten bij het uitvoeren van computertaken (via hersenscans), en veldonderzoek in 4 grote bedrijven (Baloise, VDAB, Idewe en Acerta), werd een wetenschappelijke vragenlijst ontwikkeld. Die peilt naar het aanpassingsvermogen van werknemers.   

Hannelore van Meldert, Director Rekrutering en Talent ontwikkeling van Acerta Consult, die het onderzoek mee in goede banen leidde: “Met het resultaat van dit exploratief onderzoek hebben we een instrument ontwikkeld dat we kunnen verwerken in onze assessments. Die brengen het potentieel van een kandidaat voor een bepaalde job in kaart. Daarnaast zullen bedrijven ook zelf met de tool, die bestaat uit een vragenlijst, analysemodel en workshop, aan de slag kunnen. Op die manier kunnen ze gerichte initiatieven nemen wanneer aanpassingsvermogen belangrijk is in de organisatie/team/functie. Maar ook bijvoorbeeld nagaan of een kandidaat voor promotie over voldoende aanpassingsvermogen beschikt om de nieuwe job goed in te vullen. Het doel van het onderzoek is niet zozeer om iederéén superflexibel te maken maar wel om de ontwikkelingsgerichte factoren in kaart te brengen die relevant zijn voor een bepaalde functie. Hoe meer inzicht er komt in de flexibiliteit van een bepaalde werknemer, hoe beter die persoon op de juiste plek in de organisatie kan terechtkomen en hoe beter het bedrijf  hem/haar kan begeleiden. Iedere functie omvat een andere vorm van aanpassingsvermogen.”

“Aanpasbaarheid is ontwikkelbaar, indien werknemers inzicht kunnen verwerven in hun “zwarte doos”, of het impliciete, vaak onbewuste proces achter aanpassing, dat bestaat uit kennisverwerving, interpretatie, strategiekeuze en zelfregulatie”, aldus dr. Steven Poelmans, Professor Leiderschap en Organisationele Neurowetenschappen aan AMS, die het onderzoek leidde.

Dat aanpassingsvermogen belangrijk is in de huidige werkcontext, blijkt ook uit de “Future of Jobs Survey 2023” van het Wereld Economisch Forum. Dat zet veerkracht, flexibiliteit en agiliteit op plaats drie van belangrijkste skills voor werknemers.

Het huidige analysemodel is het resultaat van drie jaar multidisciplinair onderzoek. Dat startte in 2021 met een brede literatuurstudie over het thema, waarin uiteenlopende disciplines werden doorgelicht, zoals ontwikkelings- en gezondheidspsychologie, cognitieve en sociale psychologie, en socio-cognitieve neurowetenschappen. Vervolgens zochten de onderzoekers  in het NeuroTrainingLab™ in Antwerpen naar elektro-encefalografische hersenactiviteit bij meer dan 200 werknemers tijdens het uitvoeren van computertaken die te maken hebben met aanpassingsvermogen op de werkvloer. Het gaat om eigenschappen zoals creativiteit, strategisch denken, zelfcontrole, empathie en meta-cognitie. De hersenscans lieten toe zogenaamde ‘biomarkers’ te identificeren, oftewel kenmerkende hersenactiviteit in specifieke regio’s van het brein die door eerder onderzoek werden geassocieerd met relevante cognitieve en affectieve functies.

De testen mondden uit in een vragenlijst die peilt naar de verschillende factoren die samen het ‘aanpassingsvermogen’ van een werknemer in kaart brengen. Om er enkele te noemen: emotionele intelligentie, empathie, en aanpassing in uiteenlopende situaties, zoals interpersoonlijke interactie, stress, of crisis. Aan de hand van de resultaten kunnen experten nu een inschatting maken van het totale aanpassingsvermogen van een medewerker.

Dr. Steven Poelmans: “De samenstelling en verrijking van deze vragenlijst is uniek in zijn soort omdat deze is gevalideerd tegen breinonderzoek: er is bewijs dat de factoren die we meten ook effectief correleren met hersenactiviteit die aanpassingsvermogen mogelijk maakt. Voor het eerst is er een ontwikkelingsinstrument op de markt beschikbaar dat niet alleen de aanpasbaarheid van de kandidaat in kaart brengt, maar het ook mogelijk maakt om als organisatie gerichte acties te nemen om de aanpasbaarheid van de kandidaat verder te ontwikkelen, en het geheel is onderbouwd door exploratief onderzoek.”

Over de resultaten

De bevindingen zijn het resultaat van multidisciplinair, wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd over een periode van twee jaar bij werknemers van 4 grote organisaties: Acerta, VDAB, Baloise en IDEWE.