Woon-werkverkeer in West-Vlaanderen

• Voor verplaatsingen naar het werk blijft de West-Vlaamse werknemer uit de private sector vooral kiezen voor de auto: 66,5 % gaat altijd met de auto naar het werk.

• Kende de bedrijfswagen in 2018 nog een stagnering, dan waren er in 2019 weer net iets meer West-Vlaamse bedienden met een wagen van het werk, nl. 17,8 % vs. 16,5 %

• Werknemers kiezen algemeen vaker voor een gecombineerde mobiliteitsoplossing, van vooral de auto met een ander vervoermiddel, het vaakst de fiets: 11,9 % van de West-Vlamingen wisselt tussen auto en fiets voor de verplaatsing tussen woon- en werkplaats.

• Het percentage West-Vlamingen dat exclusief voor de fiets kiest, bedroeg in 2019 15,6 %; 13,4 % ging in 2019 weliswaar niet altijd, maar toch geregeld ook fietsend naar het werk.

• Het openbaar vervoer in West-Vlaanderen bereikte in 2019 slechts 4,3 % regelmatige gebruikers, dat is de helft van het nationale gemiddelde.

• In 2019 was de gemiddelde afstand die de West-Vlaamse werknemer aflegt tussen woonplaats en job 19 km, maar jaar na jaar komen daar enkele meters bij. 

^{Figuur 1: evolutie woon-werkverkeer 2019 versus 2018 West-Vlaanderen – combinaties inbegrepen}

De auto blijft in West-Vlaanderen het populairste vervoermiddel in de verplaatsing tussen thuis en werk. Het percentage dat minstens voor een deel van de rit de wagen gebruikte of geregeld de wagen gebruikte voor de verplaatsing woon-werkplaats in 2019 was 79,2 %. 66,5 % rijdt elke dag met de auto naar het werk; dat is nog altijd een ruime meerderheid, maar iets minder dan de 68,0 % die in 2018 nog zwoer bij de auto. Steeds meer werknemers kiezen om niet exclusief met de wagen de woon-werkverplaatsing te doen. De omstandigheden bepalen of ze die dag met de wagen of met een ander vervoermiddel naar het werk zullen gaan. Zo kunnen bijvoorbeeld de verwachte weervoorspelling, of het feit dat ze die dag wel of niet nog boodschappen zullen moeten doen of de kinderen van school moeten halen, bepalen of de auto gebruikt wordt of er voor een alternatief wordt geopteerd. Sommigen combineren binnen eenzelfde rit: ze nemen bijvoorbeeld de (plooi)fiets mee en fietsen de laatste kilometers van een makkelijk bereikbare parking naar het werk. De fiets is het vervoermiddel dat het meest wordt afgewisseld met de auto. In 2019 combineerde 11,9 % van de werknemers auto en fiets regelmatig.

De populariteit van de auto houdt natuurlijk verband met de populariteit van de bedrijfswagen bij bedienden.  En deze populariteit is in 2019 weer licht toegenomen: reed in 2018 16,5 % van de West-Vlaamse bedienden met een bedrijfswagen, dan was dat in 2019 toch weer 17,8 %. Thijs Deklerck, kantoordirecteur Acerta Roeselare: “Vorige editie was hét nieuws van onze Mobiliteitsbarometer de stagnering van de populariteit van de bedrijfswagen. Maar nu, in 2019, zijn er weer wat meer. De toename zit hem vooral bij de vrouwelijke bedienden die nog altijd minder dan mannen op een bedrijfswagen hebben kunnen rekenen. In 2019 steeg het percentage vrouwelijke Belgische bedienden met een bedrijfswagen met 8,5 %. 11,5 % van de vrouwelijke bedienden had in 2019 de beschikking over een bedrijfswagen. Hoe je het ook draait of keert, de bedrijfswagen mag dan niet meer het ultieme verloningselement zijn, hij valt niet zomaar te schrappen. En misschien moet dat ook niet, als auto’s milieuvriendelijker worden en mensen bewuste keuzes voor combinaties blijven maken. We hebben in 2019 ook gezien dat de door de overheid aangeboden alternatieven onder de vorm van een mobiliteitsvergoeding (intussen ongrondwettelijk verklaard) en het mobiliteitsbudget nog geen succes zijn.”

In 2019 koos 28,4 % van de werknemers geregeld voor de fiets, dat is een duidelijke stijging tegenover de 25,2 % van 2018. Die nieuwe stijging bevestigt de opmars van de fiets in het traject van en naar het werk, een opmars die al in 2011 begon. Het percentage West-Vlaamse werknemers dat enkel en alleen bij de fiets zweert, bedraagt in 2019 15,6 %. Thijs Deklerck: “We stellen vast dat de (elektrische) bedrijfsfiets ondertussen zo goed als een standaardoptie is in cafetariaplannen die bedrijven aan hun personeel aanbieden. Een cafetariaplan laat werknemers toe hun verloning te laten aansluiten bij hun behoeften door hiervoor een gedeelte van hun toekomstig loon in te zetten. Mobiliteit is in dergelijke plannen veelal een belangrijk element. Veel bedrijven bieden bovendien – buiten het kader van een breed cafetariaplan – hun arbeiders en bedienden de mogelijkheid om een deel van hun toekomstig loon in te ruilen voor de terbeschikkingstelling van een (elektrische) bedrijfsfiets. Mobiliteitsmodi combineren wordt trouwens ook van overheidswege gestimuleerd, onder andere door de inzet van besturen op een veiligere en uitgebreidere infrastructuur.”

De Mobiliteitsbarometer van Acerta maakte in 2018 gewag van een stijging van het aandeel openbaar vervoer in het woon-werkverkeer en wees tegelijkertijd op het bescheiden aandeel van trein-tram-bus. In 2019 moeten we vaststellen: het gebruik van het openbaar vervoer door West-Vlaamse werknemers in de private sector gaat er zelfs terug licht op achteruit. Het aantal West-Vlaamse werknemers dat in 2019 voor trein-tram-bus koos bedroeg slechts 4,4 %. Vanzelfsprekend verbergt dit gemiddelde grote verschillen. In een onderneming met een goed aanbod openbaar vervoer en waar bijvoorbeeld normale kantoortijden van toepassing zijn zal het gebruik van het openbaar vervoer een veel groter aandeel uitmaken.

^{Figuur 2: Verdeling verschillende mobiliteitsoplossingen West-Vlaanderen (2019)}

West-Vlamingen werken op gemiddeld 19 km van waar ze wonen. Dat gemiddelde lijkt niet spectaculair te bewegen. Thijs Deklerck: “We hebben in 2018 en 2019 vastgesteld dat er een aanzienlijke groei van de tewerkstelling was. Ook deze groei heeft dus geen wezenlijke impact gehad op de afstand die werknemers afleggen tussen woon- en werkplaats. Steeds meer werknemers krijgen de kans om regelmatig van thuis te werken, of hun werkuren ietwat zelf te kiezen. Hierdoor kunnen ze ook de files vermijden. Dat maakt dat de afstand woon-werk voor deze werknemers een enigszins andere, relatievere invulling heeft gekregen. Werkgevers die in staat zijn om hun werknemers meer plaats- en tijdonafhankelijk te laten werken, zullen hiervan de vruchten plukken doordat ze meer attractief zullen zijn voor hun huidige werknemers en voor kandidaten. Hun retentie en wervingskracht zullen er wel bij varen.”

^{Over het onderzoek}

^{De verzamelde gegevens zijn gebaseerd op de werkelijke loongegevens van de werknemers in dienst bij meer dan 40.000 werkgevers uit de private sector, waartoe zowel kmo’s als grote ondernemingen behoren. De data werden via de Acerta-Mobiliteitsbarometer verzameld tussen 2018 en 2019 en geven een representatieve weergave van de Belgische werknemerspopulatie. Acerta voert metingen uit op kwartaalbasis.}