Uitbreiding politiek verlof voor burgemeesters bij noodsituaties

Politiek verlof, of voluit “verlof voor de uitoefening van een politiek mandaat”, is een recht op verlof voor werknemers uit de privésector die ook bepaalde politieke mandaten en ambten uitoefenen. Politiek verlof dient om afwezig te zijn van het werk voor de uitoefening van het mandaat of ambt. Kandidaten en verkozenen bij de verkiezing tot de betrokken mandaten en ambten genieten bovendien van een ontslagbescherming.

De maximale duur van het politiek verlof en de na te leven formaliteiten hangen af van het ambt of mandaat, en in sommige gevallen ook van de plaats waar de politieke instelling gelegen is.

Politiek verlof is betaald verlof, behalve voor burgemeesters, schepenen, voorzitters en leden van een bureau van een districtsraad en voorzitters van een OCMW.

In de gevallen waarin het politiek verlof betaald is, behoudt de werknemer zijn normaal loon tijdens het politiek verlof. Het normaal loon wordt berekend zoals het feestdagenloon maar is beperkt tot de loongrens in het kader van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering (sector uitkeringen). De werkgever kan de betaalde lonen en werkgeversbijdragen terugvorderen van de politieke instelling in kwestie. Die instelling kan op haar beurt de terugbetaalde lonen en werkgeversbijdragen terugvorderen van de betrokken mandataris, maar beperkt tot maximum de helft van de wedde of de presentiegelden die de mandataris ontvangt.

Een burgemeester mag alleen politiek verlof opnemen voor de uitoefening van de taken die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van zijn ambt.

Een werknemer die het ambt van burgemeester uitoefent en daar politiek verlof voor wilt opnemen, heeft de keuze tussen twee formules, die binnen eenzelfde ambt afwisselend mogen worden opgenomen.

Daarnaast biedt een nieuwe wet burgemeesters de mogelijkheid om extra politiek verlof op te nemen gedurende een noodsituatie.

Bestaande formules

Formule 1: de werknemer blijft gedurende zijn ambtstermijn als burgemeester verder werken als werknemer en kan gedurende maximaal twee arbeidsdagen per week politiek verlof opnemen.

Formule 2: de werknemer kiest voor een volledige schorsing van de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst tijdens de uitoefening van zijn ambt. De werknemer heeft die mogelijkheid enkel gedurende de uitoefening van één mandaat of ambt. Het politiek verlof volgens deze formule moet worden opgenomen per periode van minstens twaalf maanden.

Uitbreiding voor noodsituaties

Deze bestaande formules van politiek verlof zijn niet geschikt voor noodsituaties die tijdelijk de buitengewone en aanhoudende beschikbaarheid van de burgemeester vereisen, waardoor deze hun arbeidsovereenkomst tijdelijk moeilijk of niet kunnen uitvoeren.

Daarom heeft een nieuwe wet het recht op politiek verlof uitgebreid voor burgemeesters die ook werknemer zijn, en die met een noodsituatie worden geconfronteerd.

De wet definieert “noodsituatie” als elke gebeurtenis die schadelijke gevolgen voor het maatschappelijke leven in de betrokken gemeente of stad veroorzaakt of kan veroorzaken, zoals een ernstige verstoring van de openbare veiligheid, een ernstige bedreiging ten opzichte van het leven of de gezondheid van personen en/of ten opzichte van belangrijke materiële belangen.

Mogelijke voorbeelden hiervan kunnen zijn: een zware overstroming of een terroristische aanslag binnen de gemeente/stad.

De uitbreiding houdt in dat deze werknemers, zolang de noodsituatie duurt, politiek verlof kunnen opnemen voor de arbeidsdagen die zij normaal moeten presteren.

Bijvoorbeeld:

Een werknemer in de privésector die ook burgemeester is, werkt normaal gezien van maandag tot vrijdag, en neemt elke week een dag onbetaald politiek verlof op maandag (in het kader van formule 1).

Op woensdag doet zich in de gemeente waar de werknemer burgemeester is, een noodsituatie voor die aanhoudt tot zondag van diezelfde week en die de aanhoudende beschikbaarheid van de burgemeester vergt.

De werknemer kan die week dan, naast maandag, ook op politiek verlof opnemen op woensdag, donderdag en vrijdag.

Bovendien voorziet de nieuwe wet in een afwijking van de algemene regel dat het politiek verlof van een burgemeester onbetaald is. Een werkgever wiens werknemer politiek verlof opneemt om als burgemeester het hoofd te bieden aan een noodsituatie, moet het normaal loon van die werknemer blijven betalen voor de dagen politiek verlof die de werknemer opneemt:

• in het kader van formule 1, als de werknemer de werkgever op de hoogte brengt van de noodsituatie, en/of
• in het kader van de uitbreiding voor de noodsituatie.

Bijvoorbeeld:

Een werknemer in de privésector die ook burgemeester is, werkt normaal gezien van maandag tot vrijdag, en neemt elke week een dag onbetaald politiek verlof op vrijdag (in het kader van formule 1).

Op woensdag doet zich in de gemeente waar de werknemer burgemeester is, een noodsituatie voor die aanhoudt tot zondag van diezelfde week en die de aanhoudende beschikbaarheid van de burgemeester vergt.

De werknemer kan deze week betaald politiek verlof opnemen van woensdag tot vrijdag.

Ook voor dit geval van betaald politiek verlof geldt dat het normaal loon wordt berekend zoals het feestdagenloon maar beperkt is tot de loongrens in het kader van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering.

De werkgever kan bij de gemeente/stad de terugbetaling aanvragen van de lonen en werkgeversbijdragen voor deze dagen politiek verlof. Eventueel kan op gewestelijk vlak worden geregeld wat het gevolg hiervan is voor de vergoeding van de burgemeester.

Als je werknemer, die ook burgemeester is, politiek verlof wilt opnemen als gevolg van een dergelijke noodsituatie, moet deze werknemer jou hier vooraf van verwittigen. Als een verwittiging vooraf niet mogelijk is, moet je werknemer je zo snel mogelijk verwittigen.

Als het de eerste keer is dat je werknemer in het kader van zijn ambt als burgemeester gebruik wilt maken van zijn recht op politiek verlof, dan moet deze werknemer jou het bewijs leveren van zijn ambt van burgemeester, zo mogelijk vóór de opname van het politiek verlof, en anders zo spoedig mogelijk.

Je werknemer moet het verlof gebruiken voor het doel waarvoor het is toegestaan. Je mag je werknemer verzoeken om te bewijzen dat er sprake is van een noodsituatie in de zin van de uitbreiding.

Deze uitbreiding is van toepassing op politiek verlof dat wordt genomen vanaf 24 juli 2023.

^{Bron:
Wet van 27 juni 2023 tot wijziging van de wet van 19 juli 1976 tot instelling van een verlof voor de uitoefening van een politiek mandaat, BS 14 juli 2023. Inwerkingtreding: 24 juli 2023.}