Hervorming van de pensioenen wegens lichamelijke ongeschiktheid van ambtenaren: Veranderingen vanaf 2025

Tot en met 31 december 2024 kon een ambtenaar definitief op pensioen worden gesteld wanneer hij door lichamelijke ongeschiktheid niet langer in staat was om zijn functies uit te oefenen. De statutaire band tussen de ambtenaar en de openbare werkgever werd dus verbroken en de ambtenaar ontving een pensioen wegens lichamelijke ongeschiktheid, zonder dat zijn gezondheidstoestand werd opgevolgd.

Deze situatie leidde ertoe dat relatief jonge ambtenaren voorgoed van de arbeidsmarkt verdwenen. Bovendien was er geen enkele stimulans om hen te re-integreren als hun gezondheidstoestand verbeterde. Op financieel vlak waren ze onvoldoende beschermd gezien de korte duur van hun loopbaan.

Om ambtenaren een gemakkelijkere re-integratie in hun functies mogelijk te maken en hen beter te beschermen, heeft de wetgever daarom maatregelen genomen om het systeem te hervormen, zowel met betrekking tot de medische onderzoeksprocedure als het statuut van ambtenaren die lichamelijk ongeschikt zijn verklaard.

Procedure voor het medisch onderzoek van de arbeidsgeschiktheid

Termijn en voorwaarden voor het indienen van een aanvraag tot medisch onderzoek

Net als voorheen moet de overheidsinstantie  wachten tot het ziektekapitaal van de ambtenaar is uitgeput voordat ze een aanvraag tot medisch onderzoek van de arbeidsgeschiktheid kan indienen bij het Medisch expertisecentrum arbeidsgeschiktheid.

Voor de overheidsinstanties zonder ziektekapitaal in hun statuut, wordt nu bepaald dat een aanvraag tot onderzoek pas kan worden ingediend na een ononderbroken afwezigheid van minstens negen maanden van de ambtenaar wegens ziekte. Die termijn van negen maanden wordt onderbroken wanneer de ambtenaar het werk hervat, tenzij de ambtenaar binnen de eerste veertien dagen van die werkhervatting opnieuw arbeidsongeschikt wordt.

De website van volksgezondheid heeft een nieuw aanvraagformulier voor medisch onderzoek gepubliceerd dat hier kan worden geraadpleegd.

Om ontvankelijk te zijn, moet de aanvraag tot onderzoek ook vergezeld gaan van een gedetailleerd verslag waarin alle concrete initiatieven worden aangetoond die de overheidsinstantie heeft genomen om de ambtenaar te re-integreren. Deze initiatieven omvatten:

• De organisatie van een onderzoek naar de redelijke aanpassingsmogelijkheden voor ambtenaren met een handicap.
• De organisatie van een re-integratietraject zoals bedoeld in de Codex over het welzijn op het werk.

De wetgever heeft echter situaties omschreven waarin de overheidsinstantie is vrijgesteld van het nemen van concrete initiatieven, met name wanneer het re-integratietraject om medische redenen onmogelijk is of wanneer de ambtenaar zonder gegronde reden niet ingaat op de verzoeken van de overheidsinstantie of van de preventieadviseur-arbeidsarts. In dat geval wordt een verslag met een beschrijving van het motief voor de vrijstelling bijgevoegd.

De overheidsinstantie kan haar aanvraag tot medisch onderzoek ook intrekken wanneer de ambtenaar zijn werkzaamheden voor een ononderbroken periode van minstens vijftien dagen hervat. De aanvraag kan echter niet worden ingetrokken wanneer de ambtenaar beroep heeft aangetekend tegen de beslissing in eerste aanleg van het Medisch expertisecentrum.

Procedure en beslissing van het Medisch Expertisecentrum

Het Medisch expertisecentrum roept de ambtenaar op voor een medisch onderzoek binnen drie maanden na ontvangst van de aanvraag van de overheidsinstantie.

Als de ambtenaar zich zonder gegronde reden niet aanbiedt op het medisch onderzoek, stelt het Centrum de overheidsinstantie hiervan in kennis.

Het Centrum stelt de ambtenaar binnen een termijn van dertig dagen na het medisch onderzoek in kennis van zijn beslissing in eerste aanleg.

Binnen dertig dagen na deze kennisgeving kan de ambtenaar beroep aantekenen tegen die beslissing bij het Centrum. Een nieuw beroepsformulier is hier beschikbaar.

Als er geen beroep is aangetekend binnen de gestelde termijn of als de ambtenaar uitdrukkelijk heeft ingestemd met de beslissing, wordt deze overgemaakt aan de overheidsinstantie.

Op aanvragen voor medische onderzoeken waarvoor het medisch onderzoek heeft plaatsgevonden vóór 1 januari 2025, blijven de bepalingen die vóór die datum van kracht waren, van toepassing.

Nieuw systeem van tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringen voor ambtenaren

Sinds 1 januari 2025 is het niet langer mogelijk om definitief op pensioen te worden gesteld wegens lichamelijke ongeschiktheid. 

Gedurende een overgangsperiode van twee jaar (2025-2027) wordt dit systeem vervangen door een systeem van tijdelijke pensioenen wegens lichamelijke ongeschiktheid.

Vanaf 2028 wordt het nieuwe systeem van tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringen voor ambtenaren definitief van kracht.

Overgangsperiode (2025-2027)

Tussen 1 januari 2025 en 31 december 2027 zullen de bevoegde medische autoriteiten (over het algemeen MEDEX) nog steeds pensioenen wegens lichamelijke ongeschiktheid toekennen, maar uitsluitend in de vorm van tijdelijke pensioenen wegens lichamelijke ongeschiktheid voor een periode van maximaal drie jaar. 

Tijdens deze periode behouden ambtenaren hun statutaire band met hun werkgever en blijven ze opgevolgd worden door de bevoegde medische dienst.

Nieuw systeem van tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (vanaf 2028)

Vanaf 1 januari 2028 zal elk huidig tijdelijk pensioen wegens lichamelijke ongeschiktheid worden omgezet in:

• een tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering voor ambtenaren (TAVA)
  of 
• een definitief pensioen wegens arbeidsongeschiktheid wanneer de ambtenaar zijn eerste mogelijke pensioneringsdatum uiterlijk op 31 december 2027 bereikt.

Ambtenaren die vanaf 1 januari 2028 lichamelijk arbeidsongeschikt worden verklaard, zullen "tijdelijk arbeidsongeschikt" worden verklaard en zullen dit nieuwe systeem van tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringen voor ambtenaren ontvangen tot ze hun eerst mogelijke pensioneringsdatum bereiken als gevolg van hun leeftijd of anciënniteit. 

Huidige pensioenen

Voor de ambtenaren die vóór 31 december 2024 al op tijdelijk of definitief pensioen wegens lichamelijke ongeschiktheid zijn gesteld, verandert er niets op 1 januari 2025. Hun tijdelijke pensioen zal na maximaal twee jaar worden omgezet in een definitief pensioen wegens lichamelijke ongeschiktheid.

Ambtenaren die een definitief pensioen wegens lichamelijke ongeschiktheid ontvangen, zullen echter de mogelijkheid hebben om zich vanaf 2028 vrijwillig in te schrijven in het systeem van tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringen voor ambtenaren (TAVA).

Conclusie

Deze hervorming van de pensioenen wegens lichamelijke ongeschiktheid is bedoeld om ambtenaren betere bescherming en mogelijkheden tot re-integratie te bieden. De betrokken ambtenaren worden verzocht zich vertrouwd te maken met deze nieuwe bepalingen om hun rechten en plichten beter te begrijpen.

^{_{Bronnen:
Wet van 12 mei 2024 tot regeling van de medische evaluatie van de arbeidsgeschiktheid van de ambtenaren van sommige overheidsdiensten door het Bestuur van de medische expertise, B.S., 29 mei 2024; Wet van 18 mei 2024 tot invoering van de tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering voor ambtenaren, B.S., 13 juni 2024; Koninklijk besluit van 7 juli 2024 tot wijziging van het koninklijk besluit van 12 augustus 1993 tot uitvoering van artikel 134, § 2, van de wet van 26 juni 1992 houdende sociale en diverse bepalingen, B.S., 18 juli 2024; Koninklijk besluit van 18 oktober 2024 tot regeling van de procedure voor de medische evaluatie van de arbeidsgeschiktheid van de ambtenaren van sommige overheidsdiensten door het Bestuur van de medische expertise, B.S., 24 oktober 2024; Ministerieel besluit van 31 oktober 2024 tot vaststelling van de modellen voor aanvraag en beroepen inzake medische evaluatie van de arbeidsgeschiktheid door het Bestuur van de medische expertise, B.S., 31 oktober 2024}}