Toxisch leiderschap: wat zijn de gevolgen voor je team?

Wat zijn de gevolgen van toxisch leiderschap?

Wanneer je een toxische leider aan boord hebt, kan dit op termijn schadelijk zijn voor de werknemers, maar ook voor de hele organisatie en uiteindelijk voor de leider zelf. Afscheid nemen van de leidinggevende in kwestie is dan een oplossing, maar is dit genoeg? Vaak is deze leiderschapsstijl al doorgesijpeld in het team en heeft het zijn sporen nagelaten. Het team heeft dan een ‘reset’ nodig die verder gaat dan een verandering van leidinggevende.

Toxische leiders gedragen zich vaak erg dominant en controlerend naar hun teamleden, kunnen intimiderend zijn en angst zaaien. Soms kunnen zij zelfs grensoverschrijdend gedrag vertonen. Uit onze recente onderzoekscijfers blijkt 1 op de 5 werknemers zelf al grensoverschrijdend gedrag op de werkplek te hebben gemaakt. Na verloop van tijd heeft dit negatieve gevolgen voor het team:

• Groot verloop: werknemers zullen vaker uit eigen initiatief vertrekken of uitvallen wegens ziekte;
• Gebrek aan motivatie;
• Angstcultuur binnen het bedrijf;
• Reputatieschade die het aantrekken van nieuw talent kan vermoeilijken.

De overlevingsstrategieën van werknemers

Bij toxisch leiderschap ontwikkelen werknemers overlevingsstrategieën om hun job en/of positie te kunnen behouden. We onderscheiden hier twee soorten:

• De onopvallende: deze werknemers proberen niet op te vallen en afstand te houden van de toxische leider;
• De hechtende: deze werknemers willen zo dicht mogelijk bij de toxische leider staan, waardoor er zelfs een soort van ‘hechting’ ontstaat (het gekende Stockholmsyndroom).

Zodra de toxische leider uit het beeld verdwijnt, ontstaat er vaak een (verdoken) oorlog tussen deze twee strekkingen. Het team heeft dan een reset nodig die verder gaat dan een verandering van leiderschap. Deze reset moet opnieuw een veilige plek creëren en de relaties tussen de teamleden onderling en met de organisatie herstellen.

Herstel na toxisch leiderschap: stap voor stap

Wanneer er een nieuwe leidinggevende is aangesteld, wacht een lang proces om het team te herstellen. Dit herstel vraagt om hele specifieke vaardigheden, zoals strategisch denkvermogen en psychologisch inzicht. De overlevingsstrategieën kunnen ook snel weer naar boven komen, waardoor er moeilijk progressie kan worden geboekt.

Externe hulp inschakelen is daarom vaak een slimme keuze. Vanuit Acerta Consult doen we dat op volgende manieren:

• Het coachen van de nieuwe leidinggevende: we bereiden samen de aanpak voor, reiken handvaten en tips aan, evalueren en fungeren als klankbord voor de leidinggevende;
• Begeleiding van het team: via groepscoaching klaren we de lucht in het team en bouwen het team samen weer op door het doel scherp te stellen, de rollen uit te klaren, processen en procedures tegen het licht te houden en de relaties te versterken;
• Een mengvorm van coaching van de leidinggevende en begeleiding  van het team.

Het is belangrijk te beseffen dat dit proces tijd vraagt. Reken erop dat na het vertrek van een toxisch leidinggevende het al gauw een jaar kan duren voor het stof echt is gaan liggen en een team weer een veilig, performant geheel begint te vormen.